Hơn 10 triệu người được điều trị dự phòng bệnh dại hàng năm
Hôm nay, ngày 5.10, tại TP.HCM, Hội Y học dự phòng Việt Nam tổ chức cuộc thảo luận với báo chí về việc phòng chống bệnh dại, nhằm tương ứng với ngày thế giới phòng chống bệnh dại (ngày 28.9).
Bệnh dại là gì và cách lây truyền
Tại buổi tọa đàm, thạc sĩ – bác sĩ Nguyễn Ngọc Anh Tuấn (Điều hành Trung tâm Xét nghiệm y sinh học lâm sàng và dịch vụ KHKT, Viện Pasteur TP.HCM) đã cho biết: Bệnh dại là một bệnh viêm não tủy cấp tính do một loại vi rút gây ra. Bệnh này chủ yếu lây truyền qua cắn, cào hoặc liếm trên da bị tổn thương của động vật nhiễm bệnh.
Chó trong nơi công cộng cần được đeo mõm để tránh cắn người, tránh gây bệnh
Trong tự nhiên, các loài động vật như chó, mèo, chồn, cầy… là những nguồn lây truyền vi rút dại. Tại Việt Nam, chó chiếm tỷ lệ lây truyền cao nhất, chiếm khoảng 96-97%, tiếp theo là mèo với tỷ lệ 4%.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), bệnh dại phổ biến trên toàn cầu. Mỗi năm có hơn 10 triệu người bị cắn bởi động vật nhiễm bệnh dại (hoặc nghi ngờ bị nhiễm bệnh), và khoảng 59.000 người tử vong vì bệnh dại. Các trường hợp tử vong chủ yếu xảy ra ở các nước thuộc vùng nhiệt đới.
Tại Việt Nam, từ đầu năm 2022 đến hết tháng 9, đã có 40 ca tử vong do bệnh dại (năm 2021 có 55 ca tử vong), trong đó, tỉnh Bến Tre có số ca tử vong cao nhất với 11 trường hợp. Trong hai năm 2020-2021, bệnh dại đã tăng lên tại các tỉnh khu vực Tây Nguyên và miền Nam.
Trong vòng 10 năm qua, trung bình mỗi năm có 500.000 người ở Việt Nam bị cắn và phải tiêm phòng do bị chó, mèo… Tuy nhiên, số lượng người bị cắn cao hơn nhiều do không có tiêm phòng. Bệnh có thể xảy ra quanh năm, nhưng thường xảy ra nhiều vào các tháng thời tiết nắng nóng (từ tháng 5 đến tháng 8).
Hiện tại, vẫn chưa có thuốc chữa trị bệnh dại. Một khi triệu chứng xuất hiện, nguy cơ tử vong gần như 100%.
Những lỗi nguy hiểm
Trả lời câu hỏi của PV Thanh Niên về việc “nhiều người dân ở vùng sâu thường tự xử lý bước đầu khi bị chó, mèo cắn và chảy máu bằng cách nặn, vì họ nghĩ làm như vậy sẽ loại bỏ được vi rút gây bệnh”, bác sĩ Tuấn nói: việc này không hiệu quả, vì vi rút gây bệnh dại không đi qua máu, mà theo đường dây thần kinh.
Khi bị chó, mèo cắn và tổn thương, không nên tự điều trị, mà cần đến cơ sở y tế sớm để được điều trị và tiêm phòng bệnh
Đối với cách xử lý bước đầu khi bị chó, mèo cắn, theo bác sĩ Tuấn, bạn cần rửa vết thương (bằng xà phòng hoặc nước sạch) trong khoảng 10 – 15 phút liên tục dưới vòi nước sạch, nhằm loại bỏ vi rút ban đầu. Sau đó, sát trùng vết thương bằng cồn (nếu có), không trét thuốc hoặc băng kín vết thương, không xoa nắn làm tổn thương, và bạn nên đến cơ sở y tế gần nhất để được xử lý và tiêm phòng bệnh dại…
Bác sĩ Tuấn cũng nhấn mạnh rằng, đối với bệnh dại, không nên tự điều trị bằng lá cây hoặc thuốc, không nên tìm thầy lang để “rút nọc độc”, cũng không nên rạch bỏng da để máu chảy, vì đây là những lỗi nguy hiểm khiến cho việc điều trị trở nên muộn, và một khi bị nhiễm bệnh dại, không còn cơ hội chữa trị.
Bác sĩ Nguyễn Ngọc Anh cũng đề cập thêm: “Hầu hết các trường hợp tử vong do bệnh dại là do người bệnh không đi tiêm phòng sau khi bị động vật cắn hoặc cào. Một số người dân nghĩ rằng chó, mèo đã được tiêm phòng rồi nên không sao, hoặc chỉ quan sát động vật cắn trước, nếu có vấn đề gì mới đi tiêm phòng. Đây là cách suy nghĩ không chính xác vì tiêm phòng để phòng ngừa bệnh dại là rất quan trọng, và càng tiêm sớm càng tốt, ngay sau khi bị động vật cắn. Đặc biệt với những vết cắn ở vị trí nguy hiểm như đầu, mặt, cổ, 70% người bị chó, mèo cắn tử vong là do cách suy nghĩ sai như “rút nọc độc”, tự điều trị thuốc qua miệng…”
Bệnh dại ở chó: Chó chết trong vòng 10 ngày. Có hai dạng: dạng điên cuồng chiếm tỷ lệ 25%, chó cắn và sủa dữ dội, bỏ nhà đi và cắn mọi vật gặp trên đường, chết do liệt cơ hô hấp và kiệt sức do không ăn uống. Dạng câm chiếm tỷ lệ còn lại, con vật buồn rầu, yếu đuối và liệt ở một phần hay nửa phần cơ thể, thường là liệt cơ hàm, há miệng, lưỡi thè ra, nước dãi chảy một cách tự do, không cắn, không sủa, và còn gầm gừ trong cổ họng.
Bệnh dại ở mèo: Tiến triển tương tự như ở chó. Mèo thường trốn vào nơi ít người, kêu lên và trở nên lo lắng như khi đang giao phối, cắn khi có người chạm vào.
Thời gian ủ bệnh ở người: Từ 1 đến 3 tháng, có thể kéo dài từ 9 ngày đến vài năm. Thời gian này phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của vết cắn, vị trí vết cắn (nơi có nhiều dây thần kinh), khoảng cách từ vết cắn đến não và số lượng vi rút xâm nhập.
Thời kỳ lây truyền:
Đối với chó nhà: từ 3 đến 7 ngày, tối đa là 10 ngày trước khi chó có triệu chứng dại và trong suốt thời kỳ phát bệnh.
Ở người: Vi rút dại được tiết ra qua các chất tiết (nước mắt, nước bọt, nước tiểu) trong suốt thời gian phát bệnh và rất hiếm khi lây truyền từ người này sang người khác.
